مقدمه: رودخانه زاینده‌رود تنها رودخانه حوضه مرکزی ایران است که دارای آب شیرین دایمی می‌باشد. این رودخانه اهمیت بسیاری در تأمین آب آشامیدنی، حفظ حیات صنعتی استان و تأمین آب کشاورزی دارد. قسمت بالا دست این رودخانه (بالا دست بند چم‌آسمان) به دلیل تأمین آب شرب از اهمیت بالایی برخوردار است. بنابراین با توجه به رشد صنایع، افزایش جمعیت و عوامل متعدد تأثیرگذار بر کیفیت منابع آب، مدیریت این منبع نیاز به ابزارای قدرتمند و به روز دارد. روش‌ها: استفاده از مدل‌های کمی و کیفی مانند مدل 11 MIKE می‌تواند ابزاری کارآمد جهت مدیریت این شریان حیاتی محسوب شود. در این مطالعه به منظور شبیه‌سازی کمی و کیفی رودخانه زاینده‌رود، از حد فاصل سد تنظیمی تا پل ‌کله از نرم‌افزار 11 MIKE که یک مدل کیفیت آب با هسته هیدرودینامیک می‌باشد، استفاده شده است. بدین منظور در مدت پنج ‌ماه از چهار ایستگاه هیدرومتری نمونه‌برداری به عمل آمد و میزان اکسیژن محلول، pH، BOD یک روزه، سه روزه، پنج روزه و هفت روزه، NH4، NO3، فسفات و دما اندازه‌گیری شد. دیگر داده‌های مورد نیاز مدل شامل داده‌های مورفولوژیک و هیدرولوژی و هواشناسی از سازمان آب منطقه‌ای اصفهان و اداره هواشناسی شهرکرد تهیه و به مدل معرفی گردید. در مرحله بعد ضمن واسنجی مدل، دقت مدل مورد بررسی قرار گرفت. نتایج همبستگی پیرسون نشان داد نتایج مدل و نتایج میدانی از همبستگی مناسبی برخوردار است و ضریب همبستگی در اکثر پارامترها از 9/0 بیشتر است. در انتها وضعیت رودخانه در 25 سال آینده تحت دو سناریو مورد بررسی قرار گرفت. یافته‌ها: نتایج این پژوهش نشان می‌دهد غلظت فسفات، BOD5، COD، NH4،  NO3 در رودخانه زاینده‌رود، از سد تنظیمی تا پل کله از استاندارد مجاز آب‌های سطحی بالاتر می‌باشد. نتایج پیش‌بینی مدل جهت 25 سال آینده، گویای این مطلب است که با توجه به روند رو به رشد جمعیت و صنایع، ورود آلاینده‌ها به این شریان حیاتی افزایش می‌یابد و در نتیجه غلظت آلاینده‌ها در رودخانه زیادتر می‌شود و این افزایش نه تنها محیط زیست آبی را به خطر می‌اندازد بلکه تصفیه آب رودخانه به منظور تأمین آب آشامیدنی توسط تصفیه‌خانه بابا شیخعلی را نیز با مشکل مواجه می‌سازد. نتیجه‌گیری: نتایج مشاهدات مؤید آن است که غلظت اکسیژن محلول جهت محیط زیست آبی مناسب است اما این مقدار اکسیژن محلول به منظور مهاجرت و تخم‌ریزی ماهیان، کافی نمی‌باشد. واژه‌های کلیدی: اکسیژن محلول، شبیه‌سازی، 11 MIKE، زاینده‌رود

متن کامل [PDF 788 kb]   (912 دریافت)